อาทิตย์​ที่ผ่านมา​มีโอกาส​ขึ้นไปเมืองพิษณุโลก ช่วงนี้อากาศร้อนมากครับ แบบลมที่พัดเป็นลมร้อนเลย หลังเสร็จธุระ อาจารย์เหมียวเพื่อนผม ก็พาไปเยี่ยมพระราชวังจันทน์ หลังจากที่ย้ายโรงเรียนชาย หรือโรงเรีบยพิษณุโลกพิทยาคม และทำการขุดแต่งแหล่งโบราณสถานบริเวณนั้นตามแผนพัฒนาย่านเมืองเก่า พิษณุโลก​ หลายคนสงสัยว่าเมืองเก่พิษณุโลกอยู่ตรงไหน  เมืองเก่าพิษณุโลกก็คือย่านกลางเมืองพิษณุโลกในปัจจุบัน หรือทางคูเมืองฝั่งราชภัฏพิบูลสงคราม ถึงแนวทางรถไฟ

จริงๆคือพิษณุโลกมีฐานะเป็นเมืองตั้งแต่ยุคสุโขทัย สมัยอยุธยาเองก็เป็นหัวเมืองเหนือที่สำคัญ เป็นที่ประทับของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ และสมเด็จพระนเรศวรมหาราช  มีโบราณสถานที่สำคัญหลายแห่ง และมีขนาดเมืองที่ใหญ่ นึกง่ายๆ คือตั้งแต่สถานีรถไฟพิษณุโลก ถึงกองทัพภาคที่ 3 ทางทิศเหนือ

คำถาม​คือ​  อ้าวเป็นเมืองเก่าแล้วทำไมไม่เป็นแบบอุทยานประวัติศาสตร์ เมืองสุโขทัย​ หรือ​อยุธยา​ อันนี้คาดว่าเป็นเรื่องการพัฒนาเมือง  หลายเมืองที่เป็นเมืองในเขตเทศบาลเมืองพัฒนามาจากเมืองเก่า  แต่มีเวลาผ่านไปการพัฒนาโดยมีการก่อสร้างอาคารเพื่อรองรับกิจกรรมทางเศรษฐกิจ หรือสถานที่ราชการ ทำให้เกิดการสร้างทับของเก่า  จนบางครั้งไม่เห็นร่องรอยเดิมของเมืองเก่า  พิษณุโลก​ก็เป็นหนึ่งในนั้น แต่เนื่องจากมีโบราณสถานที่สำคัญคือวัดพระศรีรัตนมหาธาตุหรือวัดหลวงพ่อพุทธชินราช เลยทำให้ผู้คนไม่ลืมว่าพิษณุโลกเป็นเมืองที่มีประวัติศาสตร์ยาวนานกว่า  700 ปี ผมเองเคยร่วมงานวิจัยแผนอนุรักษ์เมืองเก่าพิษณุโลก ที่มหาวิทยาลัยนเรศวรร่วมกับสำนักงานนโยบายและแผนสิ่งแวดล้อม  โบราณสถาน​บริเวณพระราชวังจันทน์ตอนนั้นยังเป็นพื้นที่ของโรงเรียนพิษณุโลกพิทยาคม และหน่วยราชการระดับจังหวัด โบราณสถาน​ถูกปกคลุมด้วยวัชพืช แต่ก็ยังเห็นร่องรอยสิ่งก็สร้างโบราณขนาดใหญ่อย่างชัดเจน ปัจจุบัน​ส่วนสำคัญ​ของเมืองเก่าคือพระราชวังจันทน์ วัดวิหารทอง วัดศรีสุคต สระสองพี่น้อง ได้ขุดแต่งกลายเป็นอุทยานประวัติศาสตร์ขนาดย่อมที่มีความสวยงาม สามารถทำให้เราจินตนาการถึงความยิ่งใหญ่ในอดีตของเมืองพิษณุโลกได้อย่างดี ซึ่งหากเปรียบเทียบกับการวางฝังเมืองแบบอยุธยา พระราชวังจันทน์เป็นวังหลวง มีวัดวิหารทองเป็นวัดในพระราชวังนั่นเอง ก็ต้องขอบคุณองค์กรท้องถิ่นของจังหวัดพิษณุโลกที่มีวิสัยทัศน์ในเรื่องการพัฒนาเมืองเก่าขึ้นมาอีกครั้ง